Celowe doprowadzenie do zadłużenia – konsekwencje dla dłużnika

Wyróżnić można wiele przyczyn niewypłacalności. Niektórzy dłużnicy wpadają w tzw. spiralę kredytów – zaciągają zobowiązania, aby spłacić poprzednie raty. W efekcie powstaje coraz większe zadłużenie, a suma rat jest tak wysoka, że miesięczne dochody nie wystarczają na ich pokrycie. Czasem jednak sami dłużnicy celowo doprowadzają do niewypłacalności, próbując uniknąć odpowiedzialności za zobowiązania. Czy sąd w takim przypadku oddali wniosek o ogłoszenie upadłości? Czy przeprowadzi postępowanie oddłużeniowe?

Doprowadzenie do niewypłacalności – stan prawny przed marcem 2020 r.

W poprzednim stanie prawnym doprowadzenie do niewypłacalności lub zwiększenie jej stopnia umyślnie bądź wskutek rażącego niedbalstwa było bezwzględną przyczyną oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Sąd nie brał pod uwagę względów słuszności ani względów humanitarnych.

Jeśli więc sąd uznał, że dłużnik celowo doprowadził do niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień, oddalał wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej po 24 marca 2020 r.

Obecnie uproszczone zostały procedury upadłościowe. Podczas rozpoznawania wniosku o ogłoszenie upadłości sąd nie bada, czy dłużnik doprowadził do niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie bądź wskutek rażącego niedbalstwa.

Kwestie te są jednak brane pod uwagę, ale dopiero podczas kolejnych etapów procedury oddłużeniowej.

W praktyce oznacza to, że sąd uwzględni wniosek dłużnika o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, nawet jeśli doprowadził do zadłużenia lub istotnie zwiększył jej stopień.

Celowe doprowadzenie do niewypłacalności a skutki dla dłużnika

Jak ogłosić upadłość konsumencką? Przede wszystkim należy złożyć wniosek, wskazać w nim swoje dane oraz informacje dot. majątku i zobowiązań. Jeśli dłużnik doprowadził do niewypłacalności bądź istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa sąd może odmówić ustalenia planu spłaty wierzycieli, umorzenia lub warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli – chyba że ustalenie planu, umorzenie/warunkowe umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu uzasadniają względy słuszności i względy humanitarne.

W przypadku, gdy mimo ustalenia, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, sąd uwzględniając przesłanki humanitarne i słusznościowe, wyda postanowienie o ustaleniu planu spłaty wierzycieli, określi w nim okres, w którym upadły musi spłacać zobowiązania. Nie może być on krótszy niż trzydzieści sześć miesięcy ani dłuższy niż osiemdziesiąt cztery miesiące. Dla porównania warto dodać, że jeśli upadły stał się niewypłacalny bez swojej winy plan spłaty ustalany jest na maksymalnie trzydzieści sześć miesięcy.

Doprowadzenie do niewypłacalności lub istotne zwiększenie jej stopnia umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa niesie dwie poważne konsekwencje dla dłużnika – po pierwsze sąd może odmówić ustalenia planu spłaty wierzyciela, umorzenia lub warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Po drugie okres spłaty zobowiązań w ramach planu spłaty wierzycieli jest dłuższy i wynosi nie krócej niż 36 miesięcy. 

 

Więcej na temat upadłości konsumenckiej można znaleźć na stronie kancelarii Kancelaria Baran & Pluta sp. z o.o. sp. k.

W drodze do oddłużenia – całkowite a częściowe umorzenie zobowiązań

Upadłość konsumencka to szansa na rozwiązanie problemów finansowych, wyjście z trudnej sytuacji majątkowej, po utracie zdolności do regulowania zobowiązań. Przeprowadzenie postępowania nie zawsze oznacza całkowite oddłużenie. Wyróżnić można pewne grupy zobowiązań, które nie ulegają umorzeniu. Jakie to zobowiązania? Kiedy możliwe jest całkowite umorzenie zobowiązań? Co oznacza częściowe oddłużenie?

Częściowe oddłużenie upadłego

Postępowanie upadłościowe prowadzone jest w celu oddłużenia.

Zgodnie z przepisem art. 491²¹ ust. 2 Prawa upadłościowego umorzeniu nie podlegają zobowiązania:

• o charakterze alimentacyjnym,
• wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci,
•  do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny, a także do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
• do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie,
• do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem,
• których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.

Jeśli dłużnik posiada np. zobowiązania o charakterze alimentacyjnym, nie zostaną one umorzone po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego.

Całkowite umorzenie zobowiązań

W ramach postępowania upadłościowego możliwe jest całkowite umorzenie zobowiązań. Warunkiem jest nieposiadanie żadnego z wymienionych powyżej zobowiązań.

Dla wielu dłużników upadłość konsumencka to jedyna droga do dawnego życia, bez długów. Nie jest to jednak sposób na ucieczkę od wszelkich zobowiązań. Natomiast nawet częściowe umorzenie zobowiązań w przypadku niewypłacalności to ogromny krok na przód, możliwość ustabilizowania swojej sytuacji.

Umorzenie zobowiązań po wykonaniu planu spłaty wierzycieli a umorzenie/warunkowe umorzenie bez ustalenia planu

Postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli sąd wydaje po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli.

Wykonanie planu spłaty wierzycieli nie jest jednak jedyną drogą do oddłużenia. W pewnych przypadkach, gdy upadły jest niezdolny do dokonywania spłat w ramach planu spłaty wierzycieli, sąd umarza zobowiązania bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Jeśli niezdolność nie ma charakteru trwałego umorzenie jest warunkowe.

Choć wielu dłużników próbuje samodzielnie rozwiązać swoje problemy finansowe, poprzez odroczenie spłaty części rat lub zaciągnięcie kolejnego kredytu w celu spłaty innych zobowiązań, tak często upadłość konsumencka to tak naprawdę jedyna szansa na poradzenie sobie z zadłużeniem, również w przypadku braku środków na pokrycie chociażby kosztów postępowania.

Upadłość konsumencka - w jakich przypadkach możliwe jest umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli?

Upadłość konsumencka jest rozwiązaniem kierowanym do osób, które z różnych przyczyn utraciły zdolność do regulowania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Nawet jeśli dłużnik nie posiada środków wystarczających na pokrycie kosztów postępowania, sąd i tak może uwzględnić wniosek o upadłość. W końcu instytucja ta ma pomagać osobom, które stały się niewypłacalne, dlatego brak możliwości spłaty nawet części zobowiązań nie może być przeszkodą do ogłoszenia upadłości. Co więcej, sąd może umorzyć lub warunkowo umorzyć zobowiązania upadłego, bez ustalenia planu spłaty wierzycieli.

Umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli

Upadłość konsumencka a brak majątku - Prawo upadłościowe w takiej sytuacji przewiduje możliwość:

• umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli, jeśli upadły jest trwale niezdolny do dokonywania spłat,
• warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, gdy niezdolność do dokonywania spłat nie ma charakteru trwałego.

Co ważne, umarzając zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli sąd obciąża Skarb Państwa tymczasowo pokrytymi kosztami postępowania.

Umorzenie zobowiązań w przypadku trwałej niezdolności do dokonywania spłat w ramach planu spłaty wierzycieli

Sąd umarza zobowiązania bez ustalania planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Należy dodać, że w sytuacji, w której w postępowaniu zgromadzono fundusze masy upadłości, sąd wydaje postanowienie o ustaleniu planu spłaty wierzycieli. Wymienia w nim wierzycieli, którzy uczestniczą w planie spłaty, a także dokonuje podziału funduszy masy upadłości między tych wierzycieli i umarza zobowiązania upadłego niewykonane w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli.

Co w przypadku, gdy niezdolność do dokonywania spłat w ramach planu spłaty wierzycieli nie ma charakteru trwałego? Możliwe jest warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego. Rozwiązanie to wprowadzono nowelizacją przepisów Prawa upadłościowego, która weszła w życie w marcu 2020 r.

Na czym polega warunkowe umorzenie zobowiązań?

Warunkowe umorzenie zobowiązań możliwe jest w sytuacji, gdy brak zdolności do dokonywania spłat w ramach planu spłaty wierzycieli nie ma charakteru trwałego. Zarówno upadły, jak i jego wierzyciele mogą w terminie pięciu lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu złożyć wniosek o ustalenie planu spłaty wierzycieli. Jeśli sąd uzna, że ustała niezdolność upadłego do dokonywania spłat w ramach planu spłaty wierzycieli, uchyli postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań oraz ustali plan spłaty wierzycieli.

W trakcie warunkowego umorzenia zobowiązań upadły musi pamiętać o wypełnianiu obowiązków m.in. składaniu corocznie sprawozdań z sytuacji majątkowej oraz zawodowej. Nie może także dokonywać czynności prawnych, dotyczących jego majątku, które mogłyby pogorszyć sytuację majątkową.

Więcej na temat upadłości konsumenckiej można znaleźć na stronie kancelarii Kancelaria Baran & Pluta sp. z o.o. sp. k.